Η Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή ή Παρεμβατική Γονιμοποίηση (Assisted Reproductive Technology- ART) είναι μια ιατρική διαδικασία προς πρόκληση εγκυμοσύνης κατά την οποία ένα ωάριο γονιμοποιείται από ένα σπερματοζωάριο.

Οι βασικές τεχνικές υποβοητούμενης αναπαραγωγής περιλάμβανουν:

• Εξωσωματική Γονιμοποίηση ή IVF (In Vitro Fertilization)
• Ενδομητρική Σπερματεγχυση ή IUI (IntraUterine Insemination)

   

Ανάλογα με το αίτιο σε κάθε ζευγάρι, οι θεραπείες αυτές μπορούν να βοηθήσουν τα άτεκνα ζευγάρια να αποκτήσουν ένα παιδί.

Εξωσωματική Γονιμοποίηση

Η εξωσωματική γονιμοποίηση ή IVF (In Vitro Fertilization), όπως λεέι η λέξη, είναι «η γονιμοποίηση έξω από το σώμα». Αυτό σημαίνει οτι η γονιμοποίηση του ωαρίου από το σπερματοζωάριο δεν γίνεται στην σάλπιγγα της γυναίκας αλλά γίνεται στο εργαστήριο. Η μέθοδος αυτή είναι η πιό συνηθισμένη Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής και έχει αποδειχθεί εξαιρετικά αποτελεσματική.

Μετά τον πλήρη ανάλυση της κλινικης εικόνας του ζευγαριού που αποφάσισε να προβεί σε εξωσωματική γονιμοποίηση, ο Γυναικολογος μπορεί να επιλέξει ένα από τα εξής πρωτόκολλα:

• IVF, με χορήγηση φαρμάκων σε μεγαλύτερη ποσοστητα και για μακρύ χρονικό διάστημα
• MINI IVF και ULTRA MINI IVF, με μειωμένη χορήγηση φαρμάκων και βραχύ χρονικό διάστημα
• IVF Φυσικού Κύκλου, χωρίς φαρμακευτική αγωγή

   

Καθ’ όλη τη διάρκεια της εξωσωματικής γονιμοποίησης γίνεται παρακολούθηση με υπερήχους και εξετάσεις αίματος, ώστε να ελαχιστοποιείται ο κινδύνος υπερδιέρεγης των ωοθηκών. Η συνεργασία με τον Γυναικολόγο πρέπει να πραγματοποιείται σε προσωπικό επίπεδο και με ατμόσφαιρα εμπιστοσύνης προκειμένου να διασφαλίζει μια καλή ψυχολογική κατάσταση και ανταπόκριση του ζευγαριού.

IVF – βασικά στάδια

Διέγερση ωοθηκών

Ακολουθείται μια αρχική φάση ορμονικης αγωγής (λήψη φαρμάκων από το στόμα και ένεσεις) για να ενθαρρύνει τη διέργεση των ωοθήκων. Στόχος της διαδικασίας αυτής είναι μια πολλαπλή διέγερση προκειμένου να παραχθουν περισσοτερα ωοθύλακια (ιδανικά 10-12) υψηλότερης ποιότητας και μεγαλύτερης διαμετέτρου. Η χορήγηση των φαρμάκων καθορίζετι από τα αίτια της υπογονιμότητας, την ηλικία της γυναίκας, τα ορμονικά και βιολογικά της χαρακτηριστικά καθώς και από την ποιότητα του ανδρικού σπέρματος. Όταν μια γυιναίκα έχει φυσιολογικό κύκλο, οι συγκεντρώσεις των ορμονών επιτρέπουν την παραγωγή μόνο ένος οωθουλακίου. Ενδείκνυται η χρήση ανταγονιστικών ουσιών για την αποτροπή της πρόωρης ωορρηξίας (πρόωρη αποδέσμευση ωαρίων από την ωοθήκη, πριν την πρόκληση της ωορρηξίας).

Ο γιατρός χορηγεί την αγωγη φαρμάκων με ιδιαίτερη προσοχή για να αποφύγει σοβαρές ανεπιθύμητες παρενέργειες όπως η ανάπτυξη του συνδρόμου υπερδιέγερσης των ωοθηκών (OHSS)

Ωοληψία (pick- up)

Πραγματοποιείται η διαδικασία αυτή για συλλογή των ωαρίων που έχουν αναπτυχθεί. Ο γυναικολόγος εκτελεί μία μικρο-επέμβαση (διαρκείας περίπου 15 λεπτά) με την καθοδήγηση διακολπικού υπερήχου και με μια μικρή βελόνα λαμβάνονει τα ωάρια από τις ωοθήκες. Είναι μία ελάχιστα επεμβατική μέθοδος χαμηλού κινδυνου μετεγχειρητικής αιμορραγίας. Ωστόσο, προκειμένου να αποφευχθεί περισσότερο στρές στη γυναίκα, ο γιατρός μπορεί να χορηγήσει μία ήπια νάρκωση, αν και σε ορισμένες περιπτώσεις γίνεται με τοπική ή και καθόλου αναισθησία, κυρίως σε Φυσικό Κύκλο.

Τα ωοκύτταρα μεταφέρονται στο εργαστήριο όπου υποβάλλονται κυρίως σε ειδικές κατεργασίες καλλιεργειών. Όταν ωριμάσουν τα ωάρια διενεργείται η γονιμόποιηση.

Προετοιμασία σπέρματος

Μετά μια ατομική λήψη σπέρματος, ακολουθείτε ειδική επεξεργασία με την οποία επιλέγονται τα πλέον κινητά και μορφολογικώς υγιή σπερματοζωάρια. Η μέθοδος πραγματοποιειται στο εργαστήριο και συνίσταται σε μια σειρά φυγοκεντρήσεων.

Γονιμοποίηση

Το στάδιο αυτό εξελίσσεται στο εργαστήριο από έμπειρους εμβρυολόγους που τοποθετούν τα ώριμα ωάρια σε μεγάλη συγκέντρωση σπερματοζωαρίων. Την επόμενη μέρα μετά εξετάζεται με το μικροσκόπιο εάν έχει συντελεσθεί γονιμοποίηση. Η ανάπτυξη του εμβρύου επιβεβαιώνει την επιτυχία της διαδικασιας.

Εμβρυομεταφορά

Ο εμβρυολόγος επιλέγει τα καλύτερα έμβρυα, που έχουν αναπτυχθεί στο εργαστήριο, τα οποία μεταφέρονται στην κοιλότητα της μήτρας. Η διαδικασία αυτή έιναι ανώδυνη (δεν απαιτείται αναισθησία) και γίνεται με τη βοήθεια ενός λεπτού καθετήρα που ελέγχεται μέσως υπερηχογραφικής καθοδήγησης. Ο αριθμός των εμβρύων που μεταφέρονται εξαρτάται από πολλούς παράγοντες (ποιότητά τους, ηλικίας της γυναίκας, προηγούμενες προσπάθειες, κλπ). Συνήθως μεταφέρονται από δύο έως τέσσερα έμβρυα, αλλά προτιμάται οχι περισσότερα από δυο για να μην προκαλείται πολύδυμη κύηση. Τα επιπλέον έμβρυα πολύ καλής ποιότητας μπορούν να κρυοσυντηρηθούν.

Τεστ κυήσεως

Μετά την εμβρυομεταφορά, ο γυναικολόγος χορηγεί θεραπεία προγεστερόνης διαρκείας δυο εβδομάδων, προκειμένου να βελτιώσει η λειτουργία του ενδομητίου. Το πρωτο τεστ γίνεται 14 μετά την ωοληψία. Εάν το τεστ είναι θετικό στη συνέχεια ακολουθεί συνήθως μια φυσιολογική εγκυμοσύνη.

Πλεονεκτήματα

Μειονεκτήματα

Όταν η IVF είναι επιτυχής

Το ποσοστό επιτυχίας της εξωσωματική ανήλθε σε 45% περίπου σε γυναίκες ηλικίας μέχρι 35 ετών. Σε γυναίκες πάνω 40 ετών τα ποσοστά επιτυχίας αρχίζουν να πέφτουν γύρω στο 12%. Είναι όμως σημαντικό να εξηγούνται ότι τα γενικά ποσοστά επιτυχίας αναφέρονται στο μέσο όρο των γυναικών που παίρνουν μέρος χωρίς να λαμβάνουν υπόψιν ιδιαιτερότητες της υπογονιμότητας του ζευγαριού.

Η εξωσωματική θα μπορούσε να αποτελέσει επιλογή όταν:

• Οι σάλπιγγες είναι απούσες ή φραγμένες ή, ακόμα, σε περίπτωση που οι ωοθήκες δεν παράγουν ωάρια ή υπάρχει πρόωρη εμμηνόπαυση
• Ανδρική υπογονιμότητα
• Μεγάλη ηλικία του ζευγαριού
• Περιπτώσεις υπογονιμότητας όπου έχουν αποτύχει όλες οι άλλες θεραπείες (ενδομητρίωση, διαταραχές της ωοθυλακιορρηξίας, ανεξήγητη υπογονιμότητα, κληρονομική γενετική ασθένεια, κλπ)

   

MINI IVF και ULTRA MINI IVF

Η Mini IVF αποτελεί μία ήπια εναλλακτική λύση στην συμβατική IVF. Η μέθοδος αυτή παρουσιάζει υψηλά ποσοστά επιτυχίας με μικρότερο κόστος. Η mini IVF διαφέρει απο το IVF στην διέγερση των ωοθηκών, στην οποία χαμηλές δόσεις ορμόνων χορηγούνται στη γυναίκα (είτε μονο χαπιών είτε μόνο ενέσεων) για μικρότερο χρονικό διάστιμα (5-9 ημέρες). Η διαδικασία εστιάζει στην παραγωγή μικρού αριθμού ωαρίων υψηλής ποιότητας, συνήθως 1-2, παρά τα 5-7 ή περισσότερα ωάρια που συλλέγονται στην IVF. Τα ωάρια στην συνέχεια, λαμβάνονται με τα ίδια βήματα όπως στη κλασική IVF. Η Ultra Mini IVF ακολουθεί την ίδια στρατηγική με την Mini-IVF με τη διαφορά ότι επικεντρώνεται μόνο στην λήψη φαρμάκων από το στόμα (χωρίς ενέσεις).

Τα σημαντικότερα πλεονεκτήματα το Mini IVF περιλαμβάνουν:

• Περιορισμός των αρνητικών επιπτώσεων της θεραπείας (Σύνδρομο υπερδιέγερσης ωοθηκών, κεφαλαλγία, δισφορία, πολύδυμη κύηση, κλπ)
• Αυξημένες πιθανότητες εγκυμοσύνης (20-35% ανά εμβρυομεταφορά, στις γυναίκες ηλικίας έως 30 ετών)
• Λιγότερη ιατρικής παρακολούθηση
• Μικροτερη οικονομική επιβάρυνση

Όπως επισημαινεται, το μεγαλύτερο μειονέκτημα της Mini IVF είναι η χαμηλή πιθανότητα διάθεσιμότητας επιπλέον εμβρύων για τη κρυοσυντήρηση. Κατάλληλες υποψήφιες για Mini IVF είναι οι γυναίκες που:

• Δεν θέλουν να υποβληθούν σε κανονικη IVF και τη σχετική θεραπεία με υψηλή δόσoλογια διέγερσης (αρνητικές εμπειρίες με το IVF, υψηλό κίνδυνο ανάπτυξης συνδρόμου υπερδιέγερσης των ωοθηκών, κλπ)

• Έχουν μικρή ανταπόκριση στην ορμονική διέγερση σε προηγούμενες εξωσωματικές και χαμηλή ωοθηκική εφεδρεία
• Είναι μεγαλύτερης ηλικίας (άνω των 42 ετών) ή ακόμη και μικρότερες, που παρουσιάζουν διαταραγμένο ορμονικό προφίλ
• Αποθαρρύνονται από το κόστος των συμβατικών εξωσωματικών
• Έχουν ιστορικό καρκίνου

   

IVF Φυσικού κύκλου

Φυσικός κύκλος έξωσωματικής είναι η πιό κοντινή στη φυσική λειτουργία μέθοδος IVF, χωρίς φάρμακα ή με ελάχιστα φάρμακα (μόνο ενέσεις) συνήθως όχι περισσότερο 1-2 μέρες. Κατά τη διάρκεια του κύκλου μίας γυιναίκας υπάρχει συστηματική παρακολούθηση της φυσικής ωρίμανσης του ωαρίου, με σειρά υπερηχογραφημάτων και ορμονικών προσδιορισμών. Το ωάριο μπορεί να είναι καλύτερης ποιότητας από εκείνα που παράγονται σε έναν διεγερμένο κύκλο. Συνήθως, συλλέγονται 1-2 ωοθυλάκια για την παραγωγή ωαρίων για γονιμοποίηση και τελικά εμβρύων για εμβρυομεταφορά.

Η εξωσωματκή σε φυσικό κύκλο έχει πολλαπλά πλεονεκτήματα όπως:

• Περισσότερο φιλική θεραπεία για την ασθενή, με λιγότερα φάρμακα και λιγότερη ιατρική παρακολούθηση (σεβασμό στους φυσιολογικούς ρυθμούς της γυναίκας)
• Ενδομήτριο καλύτερης ποιότητας και πιο «δεκτικό» σε σύγκριση με την κλασική IVF, χωρίς να έχει επηρεαστεί από τα φάρμακα της διέγερσης
• Το ωάριο που παράγεται είναι καλύτερης ποιότητας
• Μικρή χρονική διάρκεια
• Μειωμένο κόστος

   

Η IVF Φυσικού κύκλου κρύβει και πολλές δυσχολίες όπως:

• Παραγωγή μόνο 1-2 ωοθυλακίων που πρέπει να είναι ώριμα για να γονιμοποιηθούν
• Καμία δυνατότητα κρυοσυντήρησης
• Υψηλά ποσοστά ακύρωσης (περίπου 30%) λόγω φυσιολογικών δυσκολιών της ασθενής (πρώιμης ωοθυλακιορρηξίας, κυστικό ωοθυλάκιο, κλπ)
• Μείωση των ποσοστών επιτυχίας κυήσεως

   

Η διαδικασία αυτή συνδέεται με υψηλότερα ποσοστά επιτυχίας στις γυναίκες με πτωχή απόκριση των ωοθηκών. Προτείνεται σε νεαρές ηλικίες γυναικών που έχουν παρουσιάσει αρνητική ανταπόκριση στη φαρμακευτική αγωγή ή έχουν εκδηλώσει στο παρελθόν οιστρογονοεξαρτώμενους όγκους (μαστού).

Σπερματέγχυση- IUI

Η ενδομήτρια σπερματέγχυση ή IUI (IntraUterine Insemination) είναι μία απλή μέθοδο που περιλαμβάνει η εσαγωγή του σπέρματος με τη βοήθεια ενός καθετήρα απευθείας στην μήτρα της γυναίκας. Ο Γυναικολόγος πραγματοποιεί η διαδικασία όσο γίνεται πιο κοντά στην ωοθυλακιορρηξία, είτε αυτή είναι φυσική είτε έχει προκλεθεί με φάρμακα. Μόλις το σπέρμα εισέλθει στο σωμα της γυναίκας έχει την ικανότητα να γονιμοποιήσει ένα ωάριο όπως γίνεται σε μία φυσιολογική σεξουαλική σχέση. Μετά την εκσπερμάτωση, τα σπερματοζωάρια δεν έχουν άμεση γονιμοποιητική ικανότητα, λειτουργία η οποία αποκτάται μόνο μέσα στη γυναικεία μήτρα. Για τον λόγο αυτό, το δείγμα σπέρματος υποβάλλεται σε επεξεργασία ιατρικού εργαστηρίου. Ειδικές διαδικασίες ενεργοποίησης σπέρματος περιλαμβάνουν την προετοιμασία του σπέρματος, όπως γίνεται κατά τη διάρκεια μιας σπερματέγχυσης ή εξωσωματικής γονιμοποίησης. Είναι σημαντικό να εξηγήσουμε ότι το IUI λειτουργεί καλύτερα για γυναίκες που δεν έχουν πολύ σοβαρά προβλήματα γονιμότητας.

Όταν ένα ζευγάρι υποβληθεί σε IUI, οι πιο συνηθισμένοι λόγοι συνήθως περιλαμβάνουν:

• Πρόβλημα με την ποιότητα του σπέρματος (χαμηλό αριθμό σπερματοζωαρίων, κακή κινητικότητα) προβληματα εκσπερμάτωσης, στύσης, κλπ.
• Προβλήματα με τον τράχηλο της μήτρας
• Γυναίκες χωρις συντροφο ή ζευγάρια ίδιου φύλου που δεν υποφέρουν από προβλήματα γονιμότητας, αλλά που θέλουν ένα μωρό
• Ανεξήγητη υπογονιμότητα
• Περιπτώσεις αδυναμίας πλήρης σεξουαλικής σχεσης (αλλεργίας στο σπέρμα, ασθενείς με HIV, κλπ)

   

Στην περιπτωση υπόνοιας ανδρικής υπογονιμότητας η εξέταση του σπέρματος (σπερμοδιάγραμμα) είναι απαραίτητη.

Ανάμεσα τα πλεονεκτήματα της ενδομήτριας σπερματέγχυσης περιλαμβάνονται:

• Διαδικαία λιγότερη επεμβατική από το IVF
• Καταλληλο για γυναίκες με ηλικία άνω των 35 ετών
• Μικρότερη οικονομική επιβάρυνση, σχεδόν το 1/4 της τιμής ενός κύκλου IVF

   

Τα σημαντικότερα μειονεκτήματα του ΙUI είναι τα εξής:

• Μικρότερος χρόνος αντίδρασης δηλαδή ο γιατρός πρέπει να ξεκινήσει τη σπερματέγχυση μόλις η γυναίκα απελευθερώσει ένα ωάριο
• Χαμηλότερο ποσοστό επιτυχίας σε σύγκριση με την εξωσωματική, οπότε μπορεί να χρειαστεί να δοκιμάσετε αρκετού κύκλους
• Δεν αποτελεί επιλογή για γυναίκες άνω των 40 ετών ή με σοβαρά προβλήματα γονιμότητας

   

Τα ποσοστά επιτυχίας μπορούν να φτάσουν μέχρι και 20% ανά κύκλο, ανάλογα με την ηλικία της γυναίκας και τις διαφορετικές ανάγκες κάθε ζευγαιού.